Glossary
Bouwcomponent
Een component is een op zichzelf staand onderdeel van een groter geheel. Een bouwcomponent is een gestandaardiseerd bouwelement dat kan worden gescheiden van of bevestigd aan een systeem of deel uitmaakt van een bouwdeel. Verwijst vaak naar een geïndustrialiseerd bouwelement dat geïmplementeerd kan worden in meerdere bouwprojecten en eventueel op grote schaal geprefabriceerd kan worden.
Open systeem
Toegang tot de bronmaterialen (de source) voor productie en ontwikkeling van het eindproduct. Hetgeen zorgt om slimmer communicatie te bedrijven en te komen tot een interactieve community. Een open model staat toe dat verschillende agenda's en productiebenaderingen tegelijk worden gebruikt, in tegenstelling tot de meer gecentraliseerde ontwikkelmodellen van maatwerk. De samenwerkende ontwikkelaars kunnen daarbij behoorlijk zelfstandig werken, zonder te veel centrale sturing.
Neufert mensmaten
Het boek Bauentwurfslehre (Architects’ Data) van architect Ernst Neufert is een standaardwerk, waarvan
de eerste publicatie verscheen in 1936, dat handelt over normering en bouwplanning in de ontwerpfase
van gebouwen en stedenbouw. In architectuurkringen spreekt men over de ‘Neufert’. Het boekwerk
bevat gedetailleerde tekeningen met maten en verklarende teksten van bouwelementen en bouwnormen
vertrekkende van de menselijke ergonomie. Het is daarom een gedroomd hulpmiddel voor architecten
bij het ontwerpen en een leidraad voor stedenbouwkundige planners. Veel bouwnormen zijn op de dag
van vandaag in tal van landen gebaseerd op deze Neufert maten.
Open industrialisatie
Open industrialisatie is de ontwikkeling en productie van generieke, compatibele bouwelementen op basis van een standaard dat wordt gedeeld door verschillende producenten. Open industrialisatie is een belangrijk concept binnen circulair bouwen, in het bijzonder door de compatibiliteit van componenten, de mogelijkheid die omkeerbaar te verbinden en ze te pre-assembleren, die in het concept zijn vervat. Zo vereenvoudigt een open industrialisatie de uitwisselbaarheid en het hergebruik van deze componenten.
Compatibel bouwen
Compatibiliteit betekent de mate waarin elementen samen te gebruiken zijn tot één systeem. Dit ter onderscheid van de mate waarin systemen in plaats van elkaar gebruikt kunnen worden. Compatibele delen zijn vormgegeven volgens dimensionele maten die ervoor zorgen dat ze binnen een zelfde systeem gemakkelijk te combineren of onderling verwisselbaar zijn. Bouwdelen waarvan de vorm, afmetingen en andere eigenschappen op elkaar zijn afgestemd, kunnen eenvoudiger worden ingezet in eenzelfde systeem. Het is een principe dat belangrijk is binnen transformeerbaar en toekomstgericht bouwen: compatibiliteit vereenvoudigt immers het hergebruik van bouwcomponenten. Het hanteren van een vorm- en maatsysteem kan het ontwerp van compatibele componenten in goede banen leiden. Een multi-modulair ontwerpraster zijn vorm- en maatsystemen die gebruikt kunnen worden om de dimensionele samenhang tussen de verschillende ontwerpschalen te garanderen.
We spreken van de term 'compatibel bouwen' als ontwerp en bouw op voorhand volgens een maatsysteem of grid op elkaar zijn afgestemd.
Circulair vastgoed
We spreken van circulair vastgoed als het gebouw bestaat uit gestandaardiseerde bouwelementen die compatibel en uitwisselbaar zijn, om de betaalbaarheid en haalbaarheid te bevorderen tijdens latere aanpassingen of eventuele herbestemmingen, waardoor het gebouw en haar componenten beter hun restwaarde behouden en niet meer gesloopt worden. Hierdoor wordt een halt toegeroepen aan de lineaire keten en ontstaan nieuwe bouw- en woonformules die meer duurzaam en circulair zijn.
Modulaire 2D bouwelementen
Een gebouw of gebouwcomponent is circulair als het onbeperkt aangepast kan worden omdat enkele of alle elementen gedeeltelijk of volledig gedemonteerd en vervolgens in andere configuraties hergebruikt kunnen worden.
Circulair bouwen met modulaire 2D componenten wil aanpassingen over een langere periode mogelijk maken, zoals een uitbreiding wanneer een bedrijf of gezin groeit. Hoewel deze aanpassingen ingrijpender zijn dan andere vormen van modulair bouwen of vaste 3D units, zijn de aanpassingsmogelijkheden in vergelijking vrijwel onbeperkt. Zowel het herschikken van bestaande bouwcomponenten als het vervangen en toevoegen van nieuwe is mogelijk
Drager en inbouw
Drager en inbouw of ‘paal en balk’ kan worden gezien als concrete toepassingen van het bouwen volgens levensduurlagen. Een van de factoren die de verwachtte levensduur van element bepaalt, is immers wie het element beheert. Vaak wordt polyvalentie nagestreefd bij het realiseren van de drager, en wordt transformeerbaarheid toegepast bij de inbouw. De term 'drager' omvat niet noodzakelijk alleen ‘de draagconstructie'. Ook de gemeenschappelijke circulatie en ruimtes vallen onder het zeggenschap van de gemeenschap. ‘Inbouw’ omvat ook meer dan enkel de inrichting. Niet-dragende of enkel zelfdragende elementen (o.a. gevelcassettes, binnenwanden, etc.) kunnen ook onder de term 'inbouw' vallen.
Design for Disassembly
Demonteerbaar bouwen is een ontwerpprincipe waarbij gebouwcomponenten zo aangewend worden dat zij eenvoudig en zonder beschadiging kunnen worden verwijderd om ze te hergebruiken, herstellen, onderhouden, vervangen of te recupereren.
‘Design for Disassembly’ is oorspronkelijk een begrip uit de productontwikkeling. Belangrijke aspecten van demonteerbaar bouwen zijn de omkeerbaarheid, eenvoud en snelheid van de verbindingen tussen elementen van bouwdelen, hun duurzaamheid, compatibiliteit en schikking ten opzichte van elkaar.
Demonteerbaar bouwen is een belangrijk ontwerpprincipe binnen dynamisch bouwen. Het is een noodzakelijke voorwaarde voor transformeerbaar bouwen, maar kan ook toegepast worden bij andere vormen van toekomstgericht of circulair bouwen.
Toekomstgericht ontwerpen
Toekomstgericht of -bestendig ontwerpen is een ontwerp- en bouwstrategie met als uitgangspunt de steeds veranderende noden en wensen van gebruikers en de maatschappij. Het doel is dan ook om gebouwen te creëren die deze veranderingen efficiënt ondersteunen.
‘Toekomstgericht ontwerpen en bouwen’ drukt het engagement van ontwerper en bouwers uit om een langetermijnvisie uit te werken met (mee)groeiscenario's waarbij gebouwen niet enkel kunnen groeien maar ook krimpen.
Een gebouw dat toekomstbestendig ontworpen en gebouwd is, kan op verschillende manieren worden ingevuld of kan worden aangepast om aan nieuwe wensen en noden te voldoen. Het is belangrijk dat dit efficiënt kan gebeuren in termen van economische, ecologische en sociale kosten en baten. Zo blijft het gebouw langer bruikbaar.
Aanpasbaar bouwen
Een gebouw is aanpasbaar als het daadwerkelijk kan worden veranderd en efficiënt in overeenstemming kan worden gebracht met nieuwe noden en wensen. Met dit gebouwkenmerk kan men al die gebouwen benoemen die, in vergelijking met conventionele gebouwen, gemakkelijk aan te passen zijn omwille van, al dan niet bewuste, keuzes bij het ontwerp, de realisatie, het gebruik en onderhoud van de componenten.
Om te komen tot een economisch haalbaar model binnen deze 'circulariteit' met de nodige garanties naar de toekomst toe is 'compatibiliteit' een zeer bepalende factor.